Tavuk dışkısının kokusundan salmonellayı tespit edebilen “akıllı burun” geliştirildi

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Ziraat Fakültesi uzmanlarınca yapay zeka desteğiyle geliştirilen “akıllı burun” prototipi, insanlara tavuklardan da geçebilen ve bazen ölümcül seyreden hastalıklara yol açan salmonella bakterisini tespit ederek yayılmasını önlüyor.

Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Kızıl başkanlığındaki 20 kişilik araştırma ekibi iki yıl önce, insanlarda enterik ateş (tifo, paratifo) olarak adlandırılan ve zaman zaman salgınlarla seyredebilen hastalıklara neden olan bakterinin tespitine yönelik proje hazırladı.

İshal, ateş, bulantı, kusma ve karın krampları şeklinde hastalık belirtileriyle ortaya çıkan, yaşlılar, bebekler ve bağışıklık sistemi yetersiz olan kişilerde daha ciddi seyreden ve ölümcül sonuçlara sebebiyet verebilen bakterinin önlenmesine yönelik “Tavuk Gübresinde Bulunabilecek Salmonella (Salmonella Enterica) Patojeninin Belirlenmesinde Kullanılabilecek Bir Elektronik Burun Sisteminin Geliştirilmesi Projesi” sonuçlandı.

Yapay zeka kullanılarak geliştirilen cihaz, üzerine entegre edilen sensörler sayesinde tavuk dışkısının kokusundan analiz yapabiliyor. Cihazın bakteriyi tespit ederek verdiği alarm sayesinde bölge temizlenip tavuklar karantinaya alınarak virüsün yayılımının önlenmesi sağlanıyor.

Faydalı model olarak patenti alınan cihazın teknolojik gelişim süreçleri ve daha yararlı hale gelmesi için yürütülecek çalışmaların ardından seri üretimine geçilmesi planlanıyor.

Prof. Dr. Ünal Kızıl, AA muhabirine, Ziraat Fakültesi Dijital Tarım Laboratuvarı’nda çok sayıda proje geliştirildiğini söyledi.

Yapay zeka destekli projeler üretip insanlara yararlı hale getirmeye çalıştıklarını belirten Kızıl, bu amaçla tavuklardan da insanlara geçebilen salmonellayı önlemeye yönelik girişimde bulunduklarını anlattı.

Akıllı tarım ve yapay zekanın birleştirildiği ilk çalışmanın “elektronik veya akıllı burun” diye tanımladıkları proje olduğunu aktaran Kızıl, şöyle devam etti:

“Elektronik burun, biyolojinin ya da mikrobiyal aktivitenin olduğu her alanda, gıda kalite kontrolünden hastalık tespitine, hava kalitesi kontrolüne her alanda kullanılabilir. Bu anlamda ilk TÜBİTAK projemiz elektronik burunla ilgiliydi. ‘Tavuk gübresinden salmonella patojenini, salmonella hastalığını belirleyebilir miyiz?’ diye bir proje yaptık. O bağlamda bunun ilk versiyonunu geliştirdik, başarıya da ulaştık. Faydalı model olarak da patent aldı.”

“Artık cep telefonuyla kullanılabilir durumda”

Kızıl, akıllı burunun birkaç versiyonunu daha geliştirdiklerini, bu konuda tıp ve gıda uzmanlarıyla görüşmeler yaptıklarını bildirdi.

Elektronik burun konusunda önemli mesafe katettiklerini vurgulayan Kızıl, “Artık cep telefonuyla kullanılabilir durumda. Önceden bilgisayara USB bağlantısı ile bağlanıp bir yazılım üzerinden bağlantı kuruyorduk. Artık Android cep telefonuna kablosuz iletişim yapar hale geldik. Bununla ilgili de yine güncelleme çalışmalarımız devam ediyor çünkü teknoloji çok hızlı gelişiyor. Mutlaka günü gününe güncellemeniz lazım.” diye konuştu.

Kızıl, Dijital Tarım Laboratuvarı’nda çiftçilerin sorunlarını çözecek, küçük dokunuşlarla onlara fayda sağlayacak çalışmalarının sürdüğünü belirtti.

Bunlara ilişkin örnekler veren Kızıl, şunları kaydetti:

“Örneğin tavuk çiftliklerinde, barınaklarla, iklimlendirmeyle, daha ziyade otomasyon, veri toplama, verileri anlamlı hale getirmeyle ilgili çalışmalarımız devam ediyor. Salmonella, tavukta ciddi bir hastalıktır, insana da geçebiliyor. Tavuk gübresini siz araziye bitki besin maddesi olarak verdiğinizde oradan bitkiye geçiyor, bitkiden insana geçebiliyor. Buradan da su kaynaklarına ulaşabiliyor. Yine çevreye zararı var. Yapılabilecek şey çok fazla. İnsanlığa yararlı işler yapmaya gayret ediyoruz. Üniversitemizin Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi üzerinden verdiği katkılar, TÜBİTAK’tan zaman zaman aldığımız proje destekleriyle bu çalışmalara devam ediyoruz.”